طرح‌های کاهش تنش آبی خوزستان در انتظار تخصیص اعتبار

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان گفت: ۱۹۱ میلیارد تومان اعتبار برای اجرای طرح‌های کاهش تنش آبی در تابستان امسال پیش بینی شده که این اعتبارات هنوز پرداخت نشده است.

فرهاد ایزدجو  با اشاره به ضرورت اقدامات سازه‌ای برای تامین آب ذینفعان، اظهار داشت: این طرح‌ها از محل اعتبارات تنش آبی، به منظور آبرسانی و تامین آب شرب است که شامل انتقال آب سطحی و توسعه یا افزایش ظرفیت خطوط انتقال آب و تجهیز چاه های جدید است که اسناد آنها به سازمان برنامه و بودجه ارائه شده اما به دلیل تنوع‌ و تفاوت‌های پروژه‌ها در خوزستان با سایر استان‌ها، پرسش‌هایی از سوی سازمان برنامه و بودجه مطرح شده بود که توضیحات لازم ارائه شده است.

وی افزود: با وجودی که این اعتبارات هنوز پرداخت نشده اما اغلب پروژه‌ها به دلیل محدودیت زمانی آغاز شده است.

ایزدجو لایروبی ایستگاه‌های پمپاژ در مناطقی که تراز آب کاهش زیادی داشته را از جمله این طرح‌ها دانست و اضافه کرد: یک کانال انحرافی برای افزایش آب رودخانه نیسان (پایین دست کرخه در هویزه) اجرا و بهره برداری شده تا ایستگاه پمپاژ امام علی در رودخانه نیسان که محل تامین آب شرب تعدادی از روستاهاست دچار مشکل نشود.

وی با تاکید بر انسداد رودخانه کارون در پایین دست ایستگاه پمپاژ مارد (در آبادان) برای جلوگیری از برگشت آب شور دریا به رودخانه، ادامه داد: این پروژه اکنون آغاز شده و امیدواریم تا پایان خرداد یا اواسط تیرماه به اتمام برسد.

کاهش ۶۰ درصدی ذخایر سدها

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان همچنین وضعیت منابع آبی را تشریح کرد و با بیان اینکه متوسط بارش در حوضه‌های آبریز خوزستان ۳۵ درصد نسبت به شرایط نرمال کاهش داشته است، گفت: آورد رودخانه‌ها به مخازن سدها نیز تا خرداد ماه جاری ۴۴ درصد نسبت به شرایط نرمال کمتر شده است.

وی افزود: آورد به سدهای حوضه کارون ۳۳ درصد کاهش، آورد دز ۵۳ درصد کاهش، آورد کرخه ۴۷ درصد کاهش، آورد مارون ۳۹ درصد کاهش و آورد به سد جره ۵۲ درصد نسبت به مدت مشابه در سال‌های نرمال کاهش دارد.

به گفته وی، کاهش آورد در ۲ ماهه نخست امسال بیشتر بوده و در فروردین و اردیبهشت آورد حوضه‌ها ۶۸ درصد کمتر از وضعیت نرمال بوده است.

ایزدجو حجم فعلی مخازن سدهای خوزستان را ۵.۲ میلیارد مترمکعب عنوان کرد که نسبت به شرایط نرمال ۶۰ درصد کاهش داشته است.

وی اضافه کرد: حجم مفید سدهای حوضه کارون در حال حاضر ۲.۹ میلیارد مترمکعب است که ۵۲ درصد کمتر از نرمال است؛ سد دز با ذخیره مفید ۷۸۵ میلیون مترمکعب، ۵۸ درصد کمتر از نرمال؛ سد کرخه با حجم مفید یک میلیارد مترمکعب، ۷۲ درصد کمتر از نرمال و سد مارون با حجم مفید ۳۲۳ میلیون مترمکعب، ۶۷ درصد کمتر از نرمال است.

ایزدجو بیان کرد: آورد حوضه‌های استان تا پایان شهریور، با احتساب ۳۴۰ میلیون مترمکعب تبخیر در سدها، ۲.۱ میلیارد مترمکعب است بنابراین طبق برنامه ریزی‌ها حجم آب قابل برنامه ریزی در سدها تا پایان شهریور ۵.۲ میلیارد مترمکعب و آبی که باید در مخازن سدها به عنوان حجم آب استراتژیک و آب کشت پاییزه باقی بماند، ۲.۵ میلیارد مترمکعب خواهد بود.

تابستان خشک در راه است

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در ادامه با بیان اینکه طبق قانون، تامین آب با اولویت آب شرب، صنعت، محیط زیست و کشاورزی انجام می‌شود، گفت: برنامه ریزی برای تقسیم آب میان بخش‌های مختلف در جلسات متعدد استانداری و ستاد بحران استان و با موافقت دستگاه‌های مرتبط اعم از کشاورزی، شیلات، محیط زیست و نمایندگان انجمن صنفی کشاورزی انجام شده است.

وی افزود: در تابستان پیش رو همه ذینفعان اعم از بخش کشاورزی، شیلات و محیط زیست دچار کمبود می‌شوند و آب شرب تنها بخشی است که نباید دچار کمبود ‌شود و حساسیت زیادی برای تامین آن وجود دارد.

ایزدجو اضافه کرد: البته باید توجه داشت که مشکلات آب شرب گاها در برخی شهرها و روستاهای استان حتی در زمان سیلاب نیز وجود داشته که علت آن محدودیت و فرسودگی برخی از تاسیسات آب شرب در این مناطق است.

ممنوعیت برای پرمصرف‌ها

این مقام مسئول بیان کرد: سهم آب کشاورزی در برنامه ریزی که به صورت مشترک انجام شده، از خرداد تا شهریورماه امسال حدود  ۳.۴ میلیارد مترمکعب است که سهم کشت‌های دائم ۹۲۹ میلیون مترمکعب، سهم شیلات ۲۷۴ میلیون مترمکعب، سهم کشت نیشکر ۱.۴۴ میلیارد مترمکعب و سهم زراعت فصلی ۷۵۱ میلیون مترمکعب است.

به گفته وی، در سال جاری اجازه کشت حدود ۸۸ هزار هکتار محصولات زراعی داده شده است که نسبت به سال نرمال حدود ۶۵ درصد کاهش داشته است.

وی اظهار داشت: بر اساس تصمیم ستاد بحران، مقرر شد امسال کشت‌های پرمصرف انجام نشود، بر همین اساس کشت شلتوک و ذرت در تابستان امسال ممنوع شده و سایر کشت‌های فصلی نیز محدود شده است.

ایزدجو اضافه کرد: در حوضه رودخانه دز به دلیل کاهش شدید آورد و مصرف بالا، عملا آبی برای کشت فصل تابستان باقی نمی‌ماند، البته آب مورد نیاز کشت زمستانه چغندرقند که متاسفانه بدلیل محدودیت‌های حمل و نقلی با تاخیر برداشت می‌شود و کشت بهاره ذرت که از قبل انجام شده بود، تامین می‌شود اما کشت جدیدی در این حوضه نباید صورت بگیرد.

وی گفت: با توجه به کاهش آوردها، حقابه محیط زیست نیز با کمبود مواجه است زیرا معیشت مردم و تامین آب باغات، نخیلات و سایر کشت‌های دائمی نیز اهمیت دارد و نمی‌توانیم اجازه آسیب جدی به آنها را بدهیم.

ایزدجو میزان آب ورودی به تالاب هورالعظیم از طریق انهار انشعابی رودخانه کرخه را در حدود ۲۶ مترمکعب برثانیه عنوان کرد و افزود: در تالاب شادگان نیز با توجه به اینکه رهاسازی آب از سد مارون برای تامین آب نخیلات به صورت موجی انجام می‌شود، در سه تا چهار نوبت رهاسازی آب وارد تالاب می‌شود.

وی درباره کاهش شدید آب در رودخانه کرخه و مشکلات گاومیشداری، اظهار داشت: به جز یک مورد در رابطه با گاومیش داری در اطراف رودخانه کرخه نور گزارش دیگری از سوی فرمانداران و یا جهاد کشاورزی درباره این مشکلات به سازمان آب و برق خوزستان ارائه نشده است که در این مورد هم نسبت به افزایش آب در این رودخانه اقدام شد.

آب غدیر از دز می‌آید

ایزدجو همچنین گفت: انتقال آب از رودخانه دز به کرخه برای تامین آب شرب در حال انجام است  ولی به دلیل عدم تخصیص اعتبارات مورد نیاز سرعت پیشرفت آن کند است.

وی توضیح داد: تخصیص آب برای طرح آبرسانی غدیر از ابتدا از رودخانه دز بوده و در سال‌های قبل به دلیل پرآبی کرخه، برداشت آب از دز بر حسب نیاز انجام می‌شد، اما امسال که رودخانه کرخه با کم آبی شدید مواجه است، آب بیشتری از دز برداشت می‌شود که همه آن برای تامین نیاز شرب است.

ایزدجو تاکید کرد: آب برای همه مقاطع رودخانه‌ها و شهرها سهمیه بندی و حجم مجاز برداشت‌ها تعیین شده است، اما این برنامه روی کاغذ است، بنابراین در صورتی که مصرف کننده‌ها در عمل مطابق برنامه برداشت کنند، تنش آبی به نزدیک صفر می‌رسد اما هر چقدر مصرف کنندگان برداشت بیش از حد مجاز داشته باشند، مشکلات تنش آبی در پایین دست بیشتر خواهد بود، به طور مثال اگر کشت و صنعت‌های نیشکر در جنوب اهواز آب بیش از سهمیه خود از رودخانه بردارند، قاعدتا آب کارون در آبادان و خرمشهر شور می‌شود.

وی افزود: ما همه روش‌های کنترلی را برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز به کار بستیم اما تحقق برنامه تقسیم آب، فقط با کمک دستگاه‌های دولتی امکان پذیر نیست و باید دستگاه‌های نظامی و انتظامی و قضایی نیز همکاری کنند و کشاورزان و سایر ذینفعان نیز با این برنامه همراهی داشته باشند.

کاهش ۳۰ درصدی برقابی‌ها

مدیرعامل سازمان آب و برق همچنین گفت: به دلیل کاهش آب در مخازن سدهای استان، تولید انرژی در نیروگاه‌های برقابی خوزستان ۳۰ درصد کمتر شده است.

به گفته وی، واحدهای نیروگاهی در آمادگی خوبی هستند و امسال ۳۶ واحد آماده تولید انرژی هستند اما به دلیل کاهش ذخیره مخازن، میزان تولید کاهش یافته است.

وی رهاسازی بیش از حد آب از سدهای خوزستان برای تولید برق در زمستان را رد کرد و افزود: انحراف سدهای پایین دست (سدهای گتوند، کرخه و دز) از برنامه در زمستان بسیار کم و به طور متوسط ۵ تا ۶ درصد بوده است.

ایزدجو علت رهاسازی بیشتر آب از سدهای بالادست کارون را مشکل تامین سوخت نیروگاه‌ها در زمستان پارسال دانست و اضافه کرد: رهاسازی آب در سد گتوند که آخرین سد بر روی حوضه کارون است، بر اساس برنامه ریزی بوده و انحراف بسیار کمی از برنامه داشته است، تولید انرژی در نیروگاه‌های سایر سدهای زنجیره‌ای حوضه کارون در بالادست سد گتوند (سدهای کارون ۳ و ۴، شهید عباسپور و مسجد سلیمان)  بیشتر از برنامه ریزی اولیه بوده است ولی آب خروجی نیروگاه‌ها به طور کامل در مخزن سد گتوند ذخیره سازی و برای مصارف پایین دست تخصیص داده شده و هیچ آبی هدر نرفته است.

راه‌اندازی سامانه مدیریت خشکسالی

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان با اشاره به راه اندازی سامانه مدیریت ریسک و خشکسالی در سازمان آب و برق خوزستان گفت: در این سامانه همه مصارف و سهمیه آب برنامه ریزی شده به تفکیک شهرستان و مقاطع رودخانه‌ها رصد می‌شود و برخی از اطلاعات به صورت روزانه و برخی به صورت لحظه‌ای و بر خط به این سامانه منتقل می‌شود و به این ترتیب هرگونه انحرافی قابل رصد و شناسایی است.

به گفته وی، برای مدیریت منابع آب، همه ریسک‌های مناطق مختلف شناسایی شده و برنامه‌های کاهش ریسک به اجرا گذاشته شده است.

وی افزود: برای رصد و مدیریت ریسک‌ها پارامترهای تعیین کننده میزان ریسک در مقاطع  مختلف رودخانه‌ها تعیین و آستانه حدی برای آنها مشخص شده که مهمترین پارامترهای آن تراز سطح آب، شوری آب و دبی آب (بسته به شرایط هر منطقه) است، هرگاه این پارامترها به شرایط حدی نزدیک شود اقدامات اصلاحی و اقدامات پیشگیرانه پیش بینی شده بر اساس برنامه مدیریت ریسک صورت می‌گیرد.

ایزدجو با بیان اینکه تاکنون همکاری خوبی از طرف دستگاه‌های اجرایی موثر از جمله جهاد کشاورزی، محیط زیست، شیلات و .. و فرمانداران و دادگستری صورت گرفته اظهار داشت: امسال برنامه ریزی خوبی با محوریت استانداری و همکاری همه دست اندرکاران با اولویت تامین آب شرب انجام شده است که اگر به درستی اجرا شود تبعات بسیار کمتری نسبت به دوره‌های مشابه خواهد داشت و می‌تواند در تاریخ خوزستان در فصل خشکسالی بی‌نظیر باشد.

بر اساس این گزارش، بعد از ۲ سال پرباران، خشکسالی به خوزستان بازگشته است. این استان در ۱۵ سال گذشته با خشکسالی مواجه بوده که سال آبی ۹۷-۹۶ یکی از شدیدترین خشکسالی‌ها بوده و مسئولان آن را شدیدترین خشکسالی نیم قرن اخیر اعلام کرده بودند. رابعی معاون سابق سازمان آب و برق خشکسالی امسال را مشابه سال ۹۷ عنوان کرده است.

سلیمانی دشتکی استاندار خوزستان اخیرا نسبت به تنش آبی در این استان هشدار داده اما گفته است: ارائه اطلاعات اشتباه از سوی دستگاه‌های مربوطه در استان باعث شده است که در نشست شورای عالی آب، خوزستان را فاقد تنش آبی معرفی کند و در نتیجه این استان از برخی منابع اعتباری در حوزه مقابله با تنش آبی محروم شده است.

استان خوزستان با تولید سالانه ۱۷.۵میلیون تن به ارزش بیش از ۲۹۰هزار میلیارد ریال در جایگاه نخست کشوری قرار دارد.