آبادان و خرمشهر در فاصله با آنچه که باید !!

 در آبادان و خرمشهر که قدم میزنم، مشاهده انبوه معضلات و تنوع مشکلات مرا به این فکر وا می دارد که طی بیش از سه دهِه از گذشت جنگ تحمیلی مسئولان چه اقدامی برای این دو شهر انجام داده اند؛ البته قطعا اقداماتی صورت گرفته اما بسیار کمتر از آن چیزی است که می توانست بوقوع بپیوندد.

به عنوان یک خوزستانی و به عنوان کسی که شهر‌های مختلف را دیده است، ناخودآگاه مشغول مقایسه می شوم، گویی حق آبادان و خرمشهر به عنوان دو شهر قهرمان، و به عنوان نماد مقاومت در دوران جنگ تحمیلی ادا نشده است.

آیا همه کشور‌های جهان با شهر‌های پر افتخار خود چنین برخورد می‌کنند.
گشت و گذاری ساده در این دو شهر دل هر شاهد منصفی را به درد می‌آورد، وضعیت شهر‌های آبادان و خرمشهر آنقدر اسف بار است که حتی خیل مسافرانی که تا قبل از کرونا به این دو شهر می آمدند از ظاهر نابسامان این دو شهر اظهار تعجب می کردند.
از مسافران جنوب بارها و بارها یک جمله تکراری شنیده شد” ما تصور نمی کردیم ظاهر شهر‌های آبادان و خرمشهر تا این حد نامناسب و نابسامان باشد. “

مشکلاتی به وسعت شهر
جالب است بدانید که این دو شهر حتی از ابتدایی ترین خدمات شهری هم محروم هستند. 
تماس‌های مکرر شهروندان و نیز مشاهدات عینی از مناطق مختلف، از وضعیت نه چندان مطلوب بهداشت شهری در بسیاری از محلات آبادان خبر می‌دهد؛ کوی ذوالفقاری، کوی بهمن، فیه، منطقه طیب، کوی بهار، امیر آباد، احمد آباد، شهرک دریا و.. همه و همه در چنین وضعیتی قرار دارند.
مشاهده زباله‌های رها شده در حاشیه خیابان‌ها به ویژه در مجاورت زمین‌ها و ساختمان‌های نیمه کاره، سطل‌های فرسوده زباله ، نخاله‌های ساختمانی و فاضلابهای جاری در خیابانها و کوچه ها، خاطر هر رهگذری را آزرده می‌کند.  

انباشت زباله در بسیاری محلات، باعث پراکنده شدن کیسه‌های زباله و آلودگی زیست محیطی در زمین‌های اطراف شده، علاوه بر آن انتشار بوی زباله‌ها در اطراف مسیر‌های عبوری، تجمع حیوانات و حشرات را به دنبال داشته و همه این‌ها دست بدست یگدیگر داده تا سلامت شهروندان تهدید شود. 
جالب اینکه این وضعیت نابسامان بهداشتی حتی صدای برخی مسئولان شهر را هم در آورده است.
فرماندار ویژه آبادان با انتقاد از عملکرد شهرداری می گوید: بسیاری از نقاط شهر مملو از زباله است و جای تأسف دارد که مردم آبادان از بدیهی‌ترین خدمات شهری بی بهره اند.
سید زین العابدین موسوی چندی پیش، ضمن تشریح شرایط نابسامان خدمات شهری آبادان از شهرداری خواست در اسرع وقت به مشکلات ورود کرده و برای رفع آن چاره اندیشی و اقدام کنند.
با اینکه فرماندار ویژه آبادان انتقاد بلند بالایی از شهرداری آبادان ارائه کرد، اما آنان هنوز هیچ اقدام عملی برای رفع کاستی‌های بهداشتی شهر نکرده اند و گویی در شهرداری آبادان گوش شنوایی وجود ندارد.
امام جمعه آبادان نیز در این زمینه با انتقاد جدی از ضعف مدیریت شهری گفت: برای انجام برخی از طرح‌ها نیاز به اعتبار هست، اما نظافت شهر و جمع آوری زباله‌ی شهری نیاز به اعتبار خاص و کلان ندارد.
حجت الاسلام ابراهیمی پور افزود: در شهری که بندر، پالایشگاه، پتروشیمی و منطقه آزاد وجود دارد چرا به دلیل کم کاری برخی از مسئولان باید شرمنده مردم به ویژه در مناطق محروم باشیم.
امام جمعه آبادان همچنین گفت: زیر ساخت‌های شهری متناسب نیست و با کمال تأسف بی تدبیری در برخی از حوزه‌های مدیریت شهری وجود دارد.
در این شرایط وانفسای این دو شهر سگ‌های ولگرد هم مزید بر علت شده اند و کمتر محله‌ای را پیدا می کنید که گله‌ای از سگ‌های ولگرد در آن تردد نداشته باشند، چندی پیش نیز یکی از همین سگ‌های ولگرد دختر بچه‌ای را در خرمشهر مورد حمله قرار داده و بشدت زخمی کرده بود، اما حتی این هم برای مسئولان این دو شهر عبرت نشد و همچنان این سگ‌های ولگرد با آرامش تمام در هر کوچه و برزنی تردد دارند.
بی برنامگی شهری
آبادان و خرمشهر گویی شهری برای آزمون و خطای مدیران است تا به اینجا بیایند و کار یاد بگیرند و تجربه کسب کنند و بعد هم بروند.
در شهر آبادان حتی وضعیت شهری و شهر سازی هم اسفناک است. سینا معصوم‌زاده دانشجوی دکترای معماری در این زمینه می‌گوید: آنچه که در وهله اول در آبادان به چشم می‌خورد سردرگمی هویتی این شهر تاریخی و مدرنیته است. متاسفانه من در معماری آبادان هدف‌گذاری، برنامه و ایده خاصی را نیافتم. شهروندان آبادانی هر طور دلشان خواسته خانه ساخته‌اند و کسی به آن‌ها نقشه راهی نداده است؛  حجم بالای خانه‌های مرتفع در هسته مرکزی شهر آبادان و در خیابان‌های اطراف بازار معروف” ته لنجی” که با هیچ معیار شهرسازی همخوانی ندارد جای تعجب دارد.
وی با اشاره به اینکه عکس‌های زیادی از معماری و نحوه ساخت و ساز در آبادان گرفته تا در این خصوص پژوهشی ارائه دهد افزود: ساخت ساختمانهای بالای چهار طبقه در خیابانی با عرض کمتر از بیست متر و یا در کوچه بن بست بدون پارکینگ، به هیچ عنوان منطبق با قانون و ساختار نظام مهندسی نیست.
وی گفت: شهر آبادان در ساعات عصر به طور کامل به لحاظ ترافیکی قفل است این موضوع دلیل دارد و دلیل آن شهرسازی بدون برنامه و نقشه راه است.
وی همچنین گفت: در کنار همه این مشکلات این را هم باید اضافه کرد که مسئولان از پایان جنگ تحمیلی تاکنون بازسازی مناسبی برای این شهر انجام نداده اند و این شهر مملو از ویرانی و خرابی است.
فرنگیس حقیقی کارشناسی ارشد ابنیه تاریخی نیز در این زمینه گفت: آبادان با توجه به تاریخ نفت و همچنین جنگ تحمیلی می‌تواند به شهری استثنایی در زمینه تاریخی و مدرنیته تبدیل شود. در برخی مناطقی که خانه‌های قدیمی شرکت نفت هم وجود دارد، متاسفانه شاهد تخریب این بنا‌ها و ساخت و ساز جدید و آنهم با معماری بسیار ابتدایی و روستایی هستیم.
وی افزود: ساخت ساختمانی با نمای سرامیک آشپزخانه در هسته مرکزی شهر از لحاظ مدیریت و برنامه‌ریزی شهری به این معناست که در این شهر در زمینه معماری هیچ ضابطه ای حاکم نیست.

بازسازی ناتمام
وضعیت شهری خرمشهر هم بهتر از آبادان نیست. پس از پایان جنگ تحمیلی، بازسازی خرمشهر و دیگر شهر‌هایی که در این دوره آسیب دیده بودند، آغاز شد، ولی این شهر که به علت قرار گرفتن در کانون اصلی حملات دشمن بطور صددر صد ویران شده بود، هنوز به صورت مطلوبی مورد بازسازی قرار نگرفته و ویرانی‌های بسیاری در جای جای این شهر قابل مشاهده است.
در گزارشی که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر شد، هزاران دستگاه ساختمان مخروبه و ویرانه در خرمشهر بلاتکلیف مانده است.
واحد آمار شهرداری خرمشهر هم پیش‌تر اعلام کرده بود که بدلیل از بین رفتن مدارک این اداره در دوران جنگ، هیچ آماری در مورد تعداد واحد‌های مسکونی این شهر در قبل از جنگ ندارد، اما آمار واحدا‌های مسکونی فعلی بیست هزار باب است که هنوز تعدادی از آن‌ها ساخته نشده اند.
آمار دقیقی از میزان خانه ها‌ی مخروبه در سطح شهر وجود ندارد، ولی با شواهد موجود حداقل دو هزار و ۵۰۰ خانه رهاشده و مخروبه در سطح شهر وجود دارند که علاوه بر تخریب چهره شهر، در مواردی باعث ایجاد ناامنی مثل تجمع افراد ولگرد و معتاد در این خانه‌ها شده است. متاسفانه اعتبارات بازسازی برای خرمشهر از سال ۱۳۸۶ قطع شد در حالیکه این شهر هنوز به اینگونه اعتبارات برای رسیدن به توسعه مناسب نیاز دارد.
به شرایط نامطلوب این شهر باید وضعیت نامناسب فاضلاب را اضافه کرد، زیرا طرح نوسازی فاضلاب خرمشهر، قریب به ۲۵ سال پیش آغاز شد و هنوز با گذشت این زمان طولانی قریب به نیمی از آن باقی مانده است که این امر زندگی را برای شهروندان بویژه در فصل زمستان بسیار سخت و ناگوار کرده است.
مدیران آبفای خرمشهر هم بار‌ها و بار‌ها اعلام کرده اند که ۴۰ درصد شبکه فاضلاب خرمشهر به بازسازی و نوسازی نیاز دارد لذا در فصل بارندگی شبکه فاضلاب خرمشهر ظرفیت دفع حجم زیاد آب بارندگی را ندارد.

البته وضعیت فاضلاب آبادان هم اسفناکتر از خرمشهر است و بنا به گفته علیرضا خلیلی نیا مدیر سابق آبفای آبادان، شبکه فاضلاب آبادان هزار و ۱۴۰ کیلومتر طول دارد که تا کنون ۶۶۰ کیلومتر آن بازسازی شده و ۴۸۰ کیلومتر باقی مانده است، همین امر موجب شده وقتی در آبادان تردد می کنید شاهد آبگرفتگی‌های بسیار زیادی در سطح شهر باشید که این امر در فصل بارندگی دو چندان می‌شود.

شیوع ویروس فقر.
اما از مشکلات ساختاری شهری که بگذریم شهر‌های آبادان و خرمشهر مشکلات شدیدتری در مبحث اجتماعی دارند.
یکی از افسران نیروی انتظامی که نخواست نامی از وی برده شود بشدت از افزایش سرقت در آبادان و خرمشهر گلهایه مند بود و گفت: فقر و بیکاری و گرانی موجب شده که آمار سرقت در این دو شهر بشدت افزایش یابد به گونه‌ای که فقط از ابتدای سال جاری تا کنون در خرمشهر ۳۷ درصد سرقت و زورگیری و در آبادان حداقل ۳۰ درصد سرقت به عنف افزایش یافته است که آماری بسیار نگران کننده است.
وی افزود: اکثر بازداشت شدگان کسانی هستند که وضع مالی خوبی ندارند و به ناچار به سرقت روی آورده اند.
چند روز پیش هم سارقی نرده‌های پل ایستگاه ۱۲ آبادان را از جای کنده و به سرقت برده بود؛ اتفاقی که نشان از اوج فقر و فلاکت دارد.
علاوه بر آن سرقت درپوش‌های فاضلاب در آبادان و خرمشهر بیداد می‌کند، از هر خیابانی که عبور می‌کنید منهول‌های بدون درپوشی را می بینید که شاخه درختی در آن نهاده اند تا خودروها به درون منهول نیفتند.

شهر متکدیان
متکدیان هم گل سر سبد مشکلات اجتماعی شهر‌های آبادان و خرمشهر است، آبادان و خرمشهر مملو از متکدی است، سر هر چهار راه و هر کوی و برزن در کنار خودپرداز بانک‌ها، در بازار، در کنار داروخانه‌ها و بالاخره هر کجا که فکرش را کنید متکدیان آویزان مردمند.

وقتی به بازار‌های آبادان وخرمشهر می‌روید با خیل زنانی رو برو می‌شوید که رویشان را پوشانده اند و در هنگام خرید به شما التماس می‌کنند که مقداری سیب زمینی، پیاز و یا گوجه فرنگی برای آنان بخرید.
وجود این هم متکدی در شهر بسیار غیرطبیعی است و چنین وضعی را در شهر‌های دیگر به این وسعت نمی‌توان یافت.

آبادان و خرمشهر شهر‌های مددجویان
مسئولان کمیته امداد و اداره بهزیستی خرمشهر اعلام کرده اند: در شهرستان خرمشهر بیش از ۱۶ هزار مدد جو وجود دارد.

در واقع خرمشهر بعد از آبادان بیشترین مددجویان ادراه بهزیستی و کمیته امداد استان خوزستان را به نسبت جمعیت دارد. به عبارتی در شهرستان ۱۷۰ هزار نفری خرمشهر از هر ۱۰ و نیم نفر، یک نفر تحت پوشش کمیته امداد و یا بهزیستی است.
در آبادان هم وضع بدتر از خرمشهر است و این شهرستان با ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، و حدود ۲۰ هزار مددجوی کمیته امداد و بهزیستی، مقام اول را در استان دارد. در واقع آبادان و خرمشهر به نسبت جمعیت خود بیشترین مددجویان کشور را در خود جای داده اند درحالی که شهر‌هایی مانند دزفول با ۵۰۰ هزار نفر جمعیت و نیز بهبهان و ماهشهر با ۳۰۰ هزار نفر جمعیت آمار مددجویان بسیار کمتری نسبت به آبادان و خرمشهر دارند.

بیکاری بلای جان مردم
یکی از مسئولان فرمانداری خرمشهر که نخواست نامش فاش شود گفت: پیش از جنگ تحمیلی در بندر خرمشهر بیکاری معنا نداشت و حتی فرصت‌های شغلی خالی فراوانی در این شهر وجود داشت که همین امر موجب هجوم افراد غیر بومی از شهرستان‌های مختلف به خرمشهر شده بود؛ و به دلیل هجوم افراد بسیار زیاد جویای کار در پیش از جنگ در این شهرستان، و سکونت آنان در این شهر، محله‌های مختلف افراد مهاجر در این شهر ایجاد شد مانند کوی طالقانی که کرد‌های ساکن این شهرستان هستند.
جالب است که بدانیم بر اساس سرشماری سازمان آمار کشور جمعیت خرمشهر پیش از انقلاب بیش از سیصد هزار نفر بود، اما الان جمعیت این شهرستان حدود ۱۷۰ هزار نفر است. این بدان معناست که قریب به نیمی از جمعیت این شهرستان بعد از جنگ به شهر خود مراجعت نکرده اند. از طرفی نرخ بیکاری در این شهرستان پیش از انقلاب صفر بود، اما آمار بیکاری در این شهرستان در سال‌های نه چندان دور حتی به ۳۰ درصد هم رسید که بیشترین میزان بیکاری در کشور بود.
با یک بررسی اجمالی متوجه می‌شویم که استان خوزستان دارای نرخ بالای بیکاری در کشور است و خرمشهر نیز نرخ بالای بیکاری را در استان دارد.
در اواخرسال ۱۳۹۶ علی حسین حسین زاده معاون سیاسی اجتماعی وقت استانداری خوزستان هشدار داد: نرخ بیکاری در خوزستان دو برابر میانگین کشوری است و در برخی از شهرستان ها‌ی خوزستان حتی از دو برابر میانگین کشوری نرخ بیکاری بیشتر است.
امید حاجتی رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خوزستان هم، این استان را دارای رتبه دوم بیکاری در کشور اعلام کرد.

این در شرایطی است که بار‌ها و بار‌ها اعلام شده نرخ بیکاری در خرمشهر در رده‌های بالای استان خوزستان قرار دارد.

حال با چنین توصیفاتی به سادگی میتوان دریافت که مردم شهر مقاوم کشورمان با آمار بالای بیکاری دست پنجه نرم می‌کنند.

ضعف مدیریت بلای جان منطقه
حجت الاسلام درویشیان رییس سازمان بازرسی کل کشور در سفر سال گذشته خود به آبادان و خرمشهر، وضعیت این دو شهرستان را بسیار اسفناک دانست و یکی از دلایل آن را ضعف مدیریت در این دو شهرستان اعلام کرد و افزود: فساد صرفا اختلاس و رشوه و امثال آن نیست بلکه کم کاری هم نوعی فساد تلقی می‌شود، در واقع هر نوع فعل و یا ترک فعلی که به جامعه خسارت وارد کند فساد تلقی می‌شود و قطعا کم کاری مدیران و سوء مدیریت هم در این مقوله می‌گنجد.
مجتبی محفوظی نماینده آبادان در مجلس شورای اسلامی هم درباره مشکلات شهرستان آبادان می‌گوید: سازمان‌های نظارتی تا کنون بسیار ضعیف عمل کرده اند، زیرا بسیاری از طرح‌ها در شهرستان آبادان عقیم مانده اند و یا خیلی هم بد اجرا شده اند که این خود نشان از ضعف نظارت در شهرستان آبادان دارد.
او می‌گوید: سازمان‌های نظارتی باید نظارتشان را بیشتر کنند تا شاهد آبادانی شهرمان باشیم.
حالا آبادان و خرمشهر مانده اند و کوهی از مشکلات حل نشده؛ مشکلاتی که با گذشت ۳۳ سال از دوران جنگ تحمیلی هنوز به وفور در این دو شهر وجود دارد. گر چه مسئولان از کمی اعتبارات می‌نالند، ولی این ادله آنهاست، زیرا تقریبا همه شهر‌های کشور دچار کمبود اعتبار هستند، ولی مشکلات فراوان آبادان و خرمشهر گریبانگیرشان نیست.

ریشه مشکلات این دو شهر بیشتر متوجه مدیریت ضعیفی است که طی سالها شیوع پیدا کرده و ریشه دوانده است.
حال یک سوال می‌ماند ” آبادانی‌ها و خرمشهر‌ی ها تا کی باید منتظر آبادانی خرم و خرمشهری آباد بمانند؟ “