ادعای وزارت نیرو کارشناسانه نیست؛ راندمان آبیاری به ۵۰درصد رسیده است| آب را حجمی به کشاورز بدهید

بحث کم آبی و خشکسالی یکی از مسائل اساسی در سراسر جهان است که کشورهای مختلف را با مشکلات و چالش های متعدد و گوناگونی مواجه کرده است به طوری که در برخی از کشورها شرایط فوق بحرانی اعلام شده است. ایران یکی از این کشورها است که کارشناسان بارها هشدار داده اند نهایتا تا ۲ دهه آینده در شرایط فوق بحرانی آبی قرار می گیرد و لذا باید سیاست های این حوزه را اصلاح کرد. این در حالی است که بخش کشاورزی در حوزه مصرف آب همیشه با انتقاداتی مواجه بوده و هست و کارشناسان می گویند با توجه به اینکه بخش کشاورزی کشور غالبا سنتی است و به خصوص در حوزه مصرف آب آموزشی به بهره برداران و کشاورزان داده نشده است لذا بیشترین مصرف آب در این حوزه رقم می خورد. در همین راستا وزارت نیرو با مطرح کردن ادعایی مبنی بر اینکه بخش کشاورزی مسئول مصرف ۹۲ درصدی آب در کشور است همیشه نگاه منتقدانه ای به بهره برداران و مسئولان کشاورزی کشور دارد. با این وجود بسیاری نیز معتقدند وقتی کشاورزی دنیا به سمت استفاده از روش ها و سیستم های نوین آبیاری پیش می رود ایران نیز باید همراستا با دیگر کشورها بخش کشاورزی را به سمت استفاده از جدیدترین روش ها سوق بدهد.

افزایش ۲ برابری بهره وری فیزیکی آب در مزرعه

با این وجود همواره مسئولان وزارت جهاد کشاورزی با رد ادعای وزارت نیرو مبنی بر مصرف بالای ۹۰ درصدی آب در بخش کشاورزی اذعان می دارند که این حرف کارشناسانه نیست به خصوص اینکه طی دهه های اخیر با توسعه سیستم های نوین آبیاری بخش قابل توجهی از مشکلات مربوط به هدررفت آب رفع شده است و حال مصرف آب در این حوزه از طریق روش های نوین آبیاری به عبارتی بهینه شده است.

برخلاف آنچه وزارت نیرو ادعا می کند، بهره وری فیزیکی آب در مزرعه ظرف ۱۰-۱۵ سال اخیر دو برابر شده است

فریبرز عباسی مشاور وزیر و مجری طرح سامانه های نوین آبیاری در این خصوص می گوید: اینکه وزارت نیرو اذعان می دارد بیشترین مصرف آب در بخش کشاورزی اتفاق می افتد از نظر بنده حرف کارشناسانه ای نیست چرا که بهره‌ وری فیزیکی آب در مزرعه از حدود هشت دهم کیلوگرم بر متر مکعب در ۱۰-۱۵ سال گذشته، الان به حدود یک و نیم کیلوگرم بر متر مکعب رسیده است یعنی بهره‌ وری ما دو برابر شده است.

عباسی افزود: بخشی از افزایش دو برابری بهره وری به دلیل برنامه ریزی های زیادی است که در حوزه آب و خاک کشور انجام شده است. در حالی که توسعه سامانه های نوین آبیاری، معرفی فناوری های جدید دیگر و سایر اقداماتی که در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته نیز موجب شده بهره وری آب حدود دو برابر در طی دو دهه اخیر افزایش یابد.

راندمان آبیاری طی سه دهه به ۵۰ درصد رسید

این مقام مسئول همچنین تاکید کرد: از سوی دیگر راندمان آبیاری از حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد که در دهه ۷۰ داشتیم الان به حدود ۵۰ درصد رسیده است و این نیز نشان می ‌دهد که یک افزایش قابل توجهی در مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی انجام شده است.

بر اساس این گزارش یکی از راهکارهایی که غالبا از سوی کارشناسان در خصوص بهینه شدن مصرف آب مطرح می شود تخصیص حجمی آب به بخش کشاورزی است. مجری طرح سامانه های نوین آبیاری نیز می گوید: ما همیشه به همکاران وزارت نیرو اعلام می کنیم که سهم آب بخش کشاورزی هرچه هست را در قالب حجمی به بهره برداران ما بدهید. در آن شرایط است که بهره برداران ما می دانند چگونه از این حجم مشخصی که وزارت نیرو به آنها تخصیص داده است استفاده کنند. اما متاسفانه این امر مهم علیرغم اینکه در برنامه های توسعه ای ۴ و ۵ و ۶ هم بوده هنوز محقق نشده است.

ضرورت تغییر رفتارها در بخش کشاورزی برای عبور از بحران آب

بر اساس این گزارش در حالی بین وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی در خصوص آمار و ارقام مصرفی آب اختلاف وجود دارد که که سالها است کارشناسان در خصوص بحرانی بودن وضعیت برداشت از منابع زیرزمینی هشدار می دهند. به طوری که چندی پیش عباس کشاورز معاون مرکز مطالعات آب اتاق ایران در گفتگو با خبرنگار بازار با تاکید بر اینکه دریاچه ها و تالاب های کشور تقریبا خشک شده و فرونشست زمین تهدید جدی برای کشور محسوب می شود، گفت: با این تفاسیر سالانه باید حداقل ۳ تا ۴ میلیارد مترمکعب برداشت از منابع زیر زمینی را کاهش دهیم تا جلوی پیشروی بیشتر فرونشست را بگیریم. البته باید توجه داشت که با این کار وضعیت دشت های کشور به حالت قبل بازنمی گردد و تنها از بدتر شدن شرایط جلوگیری می کند.

برای عبور از بحران کم آبی بایستی رفتارهای بخش کشاورزی در حوزه مصرف آب تغییر کند چرا که در بخش کشاورزی میزان مصرف بالا است

کشاورز همچنین اظهار داشت: اگرچه بر اساس استانداردهای جهانی ما مجاز هستیم که تنها ۴۰ درصد منابع زیر زمینی خود را استفاده کنیم اما متاسفانه در برخی از استان ها از جمله استان خراسان ما بیش از ۱۰۰ درصد منابع آبی تجدید ناپذیر خود را استفاده کرده ایم.

وی همچنین با تاکید بر اینکه میزان مصرف آب در بخش کشاورزی بالا است افزود: بنده شخصا مخالف توسعه کشاورزی نیستیم اما به اعتقاد بنده باید بخش کشاورزی رفتارهای خود را تغییر دهد که این امر با علم و تجارب بشر شدنی است و می توان از بحران کم آبی عبور کرد.

تجهیزات نوین باغبانی که مصرف آب را تا ۳۰ درصد کاهش می دهد

بر اساس این گزارش، یکی از پیشنهادات کارشناسان بخش کشاورزی در حوزه کاهش مصرف آب در این حوزه این است که به جای کشت محصولات آب بر توسعه کشت محصولات کم آب بر را در دستور کار قرار دهند. در واقع بسیاری از منتقدان می گویند در حالی که برای تولید هر کیلوگرم هندوانه حدود ۱۵۰ لیتر آب مصرف می شود و در نهایت بخش قابل توجهی از این محصول راهی بازارهای صادراتی می شود می توان محصولات کم آب بر را توسعه داد و از طریق صادرات آنها ارزآوری داشت. به این ترتیب به گفته کارشناسان برای مدیریت آب در بخش کشاورزی بایستی در سیاست های مربوط به این بخش تغییراتی اعمال گردد تا ضمن تامین نیاز بازار داخل، مصرف آب نیز بهینه سازی شود.

از سوی دیگر بر اساس آنچه در کشورهای پیشرفته در این حوزه رخ می دهد در راستای کاهش آفتاب سوختگی و همچنین مدیریت مصرف آب از یکسری تجهیزات و ابزار آلات نوین در مزارع و باغات استفاده می شود که در این امر کمک کننده است. به طوری که مهران ولیزاده تولید کننده توری سایبان در گفتگو با بازار گفت: توری سایبان در دنیا سال ها است متداول است و غالبا برای باغات استفاده می شود

این تولید کننده افزود: در واقع بر اساس تحقیقات میدانی که انجام داده ایم یکی از ثمرات استفاده از توری های سایبان کاهش ۳۰ درصد مصرف آب در باغات است. ضمن اینکه از آفتاب سوختگی محصولات باغی نیز به طور چشمگیری محافظت می کند.