از خرده فروشی تا آبزی پروری/ ماهی گرمابی، مناسب برای رشد چند برابری در خوزستان

پرورش ماهی، کاری پر نشاط، سرگرم کننده و مفرح، سود ده در کوتاه مدت و بازار در دسترس؛ این تعریف افرادی است که با این شغل سر و کار دارند. 

اگر بر فراز پل‌های ساخته شده روی رودخانه‌های خوزستان عبور کرده باشید احتمالاً تاکنون قایق‌های موتوری کوچکی چشمان شما را جلب کرده اند که در حال گشت و گذار در آب‌ها هستند تا تور‌های خود را در محل مشخصی پهن نمایند و به صیادی مشغول شوند، اما اغلب آن‌ها آنچه مرادشان است نصیبشان نمی‌شود.

خشکسالی، بارش کم باران، آلودگی آب‌های استان و همچنین وجود برخی گونه‌های مهاجم که می‌تواند برای سایر آبزیان زیان بار باشد در این مسئله بی‌تاثیر نیست، اما آنچه می‌تواند راه حل باشد، نه شوک الکتریکی بلکه راه اندازی یک سایت پرورش ماهی، تولید و عرضه آن به بازار است. حال آنکه پرورش آبزیان یکی از موضوعات داغ میان حامیان محیط زیست و سازمان شیلات است.

لزوم پرورش ماهی چیست؟

به گفته برخی فعالان محیط زیست تالاب‌های خوزستان و رودخانه‌ها سرشار از پساب‌های صنعتی و زهاب‌های پرورش دهندگان ماهی است، حال آنکه به عقیده آبزی پروران این اقدام باعث عرضه محصول به میزان تقاضا می‌شود و نه تنها صید ماهیان بومی کاهش می‌یابد، بلکه نیاز مردم نیز تامین می‌شود، زیرا در مواقعی از سال تعداد ماهیان کاهش می یابد و در دراز مدت شکار آن‌ها به طبیعت آسیب می‌زند، اما ماهی پرورشی در هر زمان و فصل که انسان‌ها بخواهند با همان خاصیت و میزان پروتئین فراهم است.

پرورش ماهی‌های گرمابی در استان خوزستان به نسبت دیگر آبزیان اقبال بیشتری دارد که با توجه به رشد سریع آن و همچنین وزن گیری بالا طبیعی است، از میان ۴ نوع کپور، خاستگاه ۳ گونه آن در آب‌های چین است؛ «کپور علف خوار» برای اولین بار در رودخانه آمور چین کشف شد، «کپور سر گنده» در آب‌های جنوبی چین زیست می‌کند و خاستگاه «کپور نقره‌ای» یا «فیتوفاگ» نیز در همین کشور قرار دارد که از میان آن‌ها فقط مبدأ پیدایش کپور معمولی حوضه دریای سیاه و دریای خزر را شامل می‌شود.

برای آنکه از نزدیک وضعیت پرورش ماهیان گرمابی را نظاره کنم و در این خصوص با پرورش دهندگان نیز گپ و گفتی داشته باشم، تصمیم گرفتم اهواز را به مقصد شوشتر ترک کنم، شوشتر شهری تاریخی در مرکز خوزستان و در فاصله ۱۰۰ کیلومتری با اهواز است که از شهر‌های مطرح در زمینه تولید آبزیان گرمابی است.

صدای ماهی آمد از ته بحر

وقتی که وارد سایت پرورش ماهی می‌شوم، حوض را ورق به ورق مرور می‌کنم، پر از آرامش آبزیان است که احتمالا فرا رسیدن زمان ناهار را شمارش معکوس می‌کنند و وقتی که از یک سو مردی با سطل غذا در دست می‌آید و غذا را درون آب می‌ریزد، و به قولی «صدای ماهی آمد از ته بحر» و آن لحظه چنان به فوریت روانه سطح آب می‌شوند که گویی از کف آب باران می‌آید.

در همین حال شخصی از دور سلامی می‌دهد و من هم «صد سلام» روانه او می‌کنم، پیرامون حوض به صحبت مشغول می‌شویم و با او به گفتگو می‌نشینم. او ۲۷ سال سابقه کار دارد.

انواع ماهیان پرورشی خوزستان را بشناسید

عبدالامیر پور افشاری پرورش دهنده ماهیان گرمابی در شهرستان شوشتر در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه ماهیان گرمابی از جمله خانواده کپور ماهیان در استان خوزستان تولید می‌شود، گفت: این آبزیان شامل گونه‌های فیتوفاگ، سرگنده، آمور و کپور معمولی هستند که البته برخی از پرورش دهندگان ماهی به دلیل کمبود مراکز تکثیر پرورش ماهیان بومیِ شیربت و بنی را هم پرورش می‌دهند.

او افزود: همانطور که ذکر شد ماهیان گرمابی ۴ گونه هستند، اما این آبزیان مکمل یکدیگر نیز هستند که باید برای درک بهتر این موضوع به خوراک آن‌ها توجه شود.

پورافشاری با اشاره به اینکه برخی افراد معتقدند ۲ گونه سرگنده و کپور نقره‌ای از کود حیوانی استفاده می‌کنند، بیان داشت: این تفکر برخلاف واقعیت است و در حقیقت پرورش دهنده ماهی با ریختن کود‌ها در استخر سعی در متعادل سازی و مکمل سازی در خوراک ماهیان دارد.

چرا پرورش دهندگان ماهی کود حیوانی در آب می‌ریزند؟

این پرورش دهنده ماهیان گرمابی اظهار کرد: کپور معمولی از غلات کنستانتره استفاده می‌نماید و آمور از یُنجه تر، اما آنچه موضوع بحث است؛ نحوه خوراک فیتوفاگ و سرگنده است که از فیتوپلنکتون تغذیه می‌نمایند.

عبدالامیر پور افشاری ادامه داد: قصد پرورش دهنده ماهی از ریختن کود حیوانات در استخر‌های پرورش ماهی تولید نوعی باکتری به نام «زئوپلنکتون» است که خوراک اصلی «فیتوپلنکتون» را تشکیل می‌دهد که البته این موجود نیز به مقدار معینی در استخر‌ها رها سازی می‌شود تا چرخه تغذیه آبزیان متعادل گردد، اما به هر حال این مسئله به معنای خوردن مستقیم آبزی از پسماند دیگر حیوانات نیست.

آفتاب تیز خوزستان به قعر آب می‌رسد

او در رابطه با تاثیر آفتاب خوزستان بر رشد ماهیان، اظهار داشت: گرمای طاقت فرسای استان نه تنها برای ماهیان گرمابی مضر نیست، بلکه مفید است و باعث شده آب و هوای این منطقه برای رشد ماهی خاویار که محل زیست آن دریای خزر است هم مناسب باشد، علاوه بر آن رشد آبزیان پرورشی در خوزستان نسبت به مناطق سردسیری مطلوب‌تر است و در مدت زمان دو سوم مناطق سرد به وزنی بازار پسند می‌رسد.

این آبزی پرور اهل شوشتر در پایان گفت: گونه‌های ماهیان گرمابی در مناطق سردسیر طی ۶ الی ۸ ماه به یک کیلو و نیم می‌رسد، اما در خوزستان طی همین مدت به ۲ کیلو می‌رسند که عمل فتوسنتز و آفتاب تیز که به قعر آب می‌رسد، چنین ویژگی را فراهم می‌آورد و با توجه به استفاده نشدن از مواد شیمیایی و آنتی بیوتیک سالم‌ترین غذای سبد خوراکی خانوار‌ها است.

پرورش ماهی اقدامی هماهنگ با رشد جوامع بشری

علاوه بر آن جوامع بشری به سرعت در حال رشد و توسعه هستند و این مسئله می‌طلبد متناسب با آن نیز خوراک آن‌ها فراهم شود، که راه اندازی استخر‌های آبزی پروری به منظور تامین خوراک مردم و جلوگیری از صید بی رویه آبزیان در رودخانه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

صید وحشی نیز که به صورت مداوم موجود نیست و در روز‌ها و فصل‌های مختلف کم یا زیاد می‌شود و ممکن است موجب نارضایتی عرضه کننده و تقاضا کننده گردد، بنابراین پرورش ماهی و راه اندازی استخر‌ها نقش به سزایی در عرضه قابل اطمینان این محصول دارد.

از خرده فروشی تا آبزی پروری

محمدرضا بارانی یکی دیگر از پرورش دهندگان ماهی گرمابی که از بساطی با یک گاری چهارچرخ کار خود را شروع کرد، امروز نزدیک به ۱۵۰ نیرو را به صورت مستقیم مشغول به کار کرده و حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر را هم به صورت غیر مستقیم مشغول هستند.

او در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه ۴ گونه ماهی را پرورش می‌دهند، گفت: هر گونه ماهی تفاوت وزن دارد؛ سرگنده ۳ کیلو، آمور حدود ۳ کیلو، کپور ۲ کیلو، فیتوفاگ یک و نیم کیلو است و در مجموع بین یک و نیم تا ۳ کیلو وزن دارند که از هر هکتار استخر پرورش ماهی ۴ الی ۴ و نیم تن ماهی برداشت می‌شود.

بارانی افزود: در دوره پرورش از سیستم مکانیزه؛ هواده و اکسیژن ساز نیز به علت کمبود آب استفاده می‌شود که بتوان در مصرف آن صرفه جویی کرد.

این پرورش دهنده ماهی با اشاره به همکاری اداره شیلات خوزستان برای تامین مواد اولیه، بیان کرد: ما برای تامین نهاده‌های دامی ماهیان باید از بازار آزاد خریداری نماییم و امیدواریم دولت از ما حمایت کند تا کار خود را نیز توسعه بدهیم.

استان خوزستان رتبه اول پرورش ماهیان گرمابی را دارا است و شوشتر در استان رتبه دوم را دارد که از این تعداد بر اساس اطلاعات سازمان شیلات خوزستان حدود ۷۰ درصد آن به کشور‌های دیگر صادر می‌شود که نشان از ظرفیتی ویژه برای توسعه این صنعت است.

اگرچه انتقادات زیست محیطی نیز نسبت به این مسئله وارد است که زهاب‌های ماهی باعث آلودگی برخی نواحی از تالاب‌های خوزستان شده و خطرات زیست محیطی را در پی دارد . لازم است پرورش دهندگان نسبت به این مسئله دقت بیشتری با توجه به حساسیت آن در استان داشته باشند، همچنین سازمان شیلات استاندارد‌های خود را برای حفاظت از محیط زیست افزایش دهد.