صفیره ، زباله دانی که می‌تواند منشا ثروت باشد

در نگاه اول دورریختنی به نظر می‌رسد ، آن هم وقتی تلنبار شده در گوشه خیابان رها می‌شود.

ظاهر بدقواره ، بوی نامطبوعِ و آزار دهنده اش ، تنها چیزی را که تداعی نمی‌کند، ثروت است.

ثروتی که آن را طلای کثیف می‌نامند.

زباله ، گنجی است که در کارخانه‌های بازیافت می‌توان آن را به محصولات با ارزش افزوده چند صد برابری تبدیل کرد و آن را مجدداً وارد چرخه استفاده کرد.

می‌توان پسماند‌ها را بعد از فرآوری به سوخت نیروگاه‌های برق تبدیل کرد، یا صد‌ها محصول بر پایه مواد بازیافتی را از زباله‌های خشک به دست آورد.

البته روش‌های ساده تری هم هست؛ کافیست زباله‌ها را تفکیک و به عنوان خوراک به کارخانه‌های بازیافت کشور‌های دیگرصادر کنیم.
اما زباله‌ای که می‌تواند به فرصتی برای درآمد زایی و اشتغال تبدیل شود به گره کوری در مدیریت شهری اهواز تبدیل شده است.

وضعیت تفکیک زباله در شهر اهواز

این روز‌ها در کوچه پس کوچه‌های شهر اهواز که قدم بگذاری محال است، با نوجوانان یا بزرگسالانی که کیسه‌های پلاستیکی بزرگ را بردوش می‌کشند و یا سوار بر موتور سه چرخ، به دنبال زباله‌ها می‌گردند مواجه نشوی .

زباله گرد‌ها به دنبال پلاستیک و کارتن، کیسه‌های زباله را باز کرده یا سر در سطل‌های زباله به دنبال مواد قابل بازیافت می‌گردند.
صحنه‌ای که دل هر بیننده‌ای را به درد می‌آورد آن هم وقتی پای زنان  به زباله گردی باز شده است.

اما این سوالات پیش می‌آید که چرا برای ساماندهی تفکیک زباله و بهره مندی از این ثروت ، کسی دست به کار نمی‌شود ؟

 آیا شیوه تفکیک زباله‌ها توسط زباله گرد‌ها زیبنده شهر می باشد ؟

و سوال آخر این که آیا این نوع کسب و کار به خاطر وضعیت بد اقتصادی است یا مافیایی پشت سر آن نهفته است؟

سود طلای کثیف در جیب مافیای زباله 

پونه پیلرام ، فعال اجتماعی در این باره گفت : دومانع جدی در مسیر حل معضل پسماند اهواز و بهره برداری از طلای کثیف وجود دارد؛ نخست مافیای زباله که با به کارگیری کارگرانِ ارزان در مناطق محروم و بدون در نظر گرفتن تبعات اجتماعی این موضوع ، سود واقعی ثروت زباله را به جیب می‌زنند .

وی مانع دوم را ، نبود مدیریتی تحول گرا دانست .

این فعال اجتماعی اذعان داشت : در سطح شهر اهواز ۱۲۰ انبار ضایعاتی وجود دارد و پیمانکارانی که بدون هیچ نظارتی این نیرو‌ها را به کار گرفته اند ، در واقع با پلاک گذاری زباله گرد‌ها، به این کار لباس قانونی پوشانده شده است.

این فعال اجتماعی با اشاره به مخاطراتی که زباله گرد‌ها را تهدید می‌کند گفت: زباله‌های عفونی شهر اهوازکه (اصطلاحاً پلاستیک زرد نامیده می‌شوند) و مربوط به مطب‌ها و مراکز درمانی است، همراه زباله‌های معمولی شهری و بدون هیچ بی خطر سازی (اتو کلاو) جمع آوری می‌شوند و این موضوع سلامتی زباله گرد‌ها را به خطر می‌اندازد.

بازگشت به عقب و دفن سنتی زباله

وی با انتقاد از عملکرد سایت صفیره به عنوان تنها محل جمع آوری زباله‌های شهر اهواز گفت: سایت صفیره در سال ۸۹ به عنوان سایت مصوب محیط زیست در طرح جامع مدیریت پسماند شهر اهواز تصویب شد و اولین سلول دفن بهداشتی که روشی الگو گرفته از کشور ژاپن بود سال ۹۳ افتتاح شد.

وی افزود: پیش بینی‌ها حاکی از این بود که ظرفیت سلول اول دفن بهداشتی زباله تا ۵ سال پاسخگوی پسماند‌های شهر اهواز خواهد بود و دراین فاصله شهرداری باید اقدام به ساخت سلول دوم می‌کرد.

اما شاهد بودیم که سلول اول زودتر از موعد پر شد و کارخانه پردازش زباله از مدار خارج شد وعملیات اجرایی سلول دوم هم به دلیل مشکلات قضایی در سال ۹۵ متوقف شد وبه بهره برداری نرسید.

به گفته وی ، مبنای کار در سایت صفیره به این شکل بود که زباله‌ها در سالن پردازش ، تفکیک و برای شیرابه‌ها مسیر مجزایی در نظر گرفته شده بود تا به آب‌های زیرزمینی سرایت نکند.

اما آنچه امروز ما از صفیره می‌بینیم تعطیلی کارخانه پردازش ، بیکار شدن ۱۲۰ نفر (۸۰ نفر خانم) و کوهی از زباله‌های انباشته شده است که هر از گاهی دود حاصل از آتش سوزی زباله هایش میهمان ناخوانده شهراهواز می‌شود.

وی گفت: راهکار برون رفت از این تهدید این است که زباله‌ها به جای مخازن رو باز فعلی در مخازنِ در بسته تجمیع شوند و با سرمایه گذاری در حوزه بازیافت ، زباله گرد‌ها ، ساماندهی شوند و سود واقعی این ثروت ، صرف آبادانی شهر شود.

برای پیگیری ماجرا به سازمان پسماند اهواز رفتیم

رئیس سازمان پسماند شهرداری اهواز میزان تولید زباله در شهر‌های اهواز، شیبان و کوت عبدالله را روزانه ۸۰۰ تن و سرانه تولید زباله هر فرد را ۷۰۰ گرم اعلام کرد و گفت: جمع آوری زباله‌ها هر ۲۴ ساعت یک بار در همه مناطق شهر اهواز انجام می‌گیرد.

ثابت قدم دلیلِ دفنِ سنتی زباله در سایت صفیره را آماده نبودن سلول شماره ۲ اعلام کرد و گفت: با پیگیری‌های صورت گرفته مجوز تکمیل سلول شماره ۲ اخذ و در حال حاضر عملیاتش در حال اجراست و امیدواریم ۳ تا ۴ ماه آینده آماده بهره برداری شود.

وی در توضیح علت بیکاری کارگران صفیره گفت : سال گذشته آتش سوزی در واحد پردازش رخ داد و کارخانه از مدارفعالیت خارج شد، بعد از این حادثه ۳ مرحله مناقصه برای تعمیر کارخانه برگزارشد، اما هنوز پیمانکاری برای آن مشخص نشده است.

رئیس سازمان پسماند شهرداری اهواز علت آتش سوزی‌های سایت صفیره را دفن سنتی زباله دانست و گفت : تلنبار شدن زباله‌ها و گرمای هوا باعث خود سوزی زباله‌ها می‌شوند که البته با اقداماتی که امسال صورت گرفت تا حد قابل توجهی آمار آتش سوزی‌ها کاهش یافته است.

وی افزود: طرح تفکیک از مبدا به عنوان بهترین روش جداسازی زباله ، از سال ۹۸ آغاز به کار کرده بود و دو پیمانکاردر شرق و غرب اهواز برای آن مشخص شده بود اما سال گذشته با دستور ستاد کرونا این طرح متوقف شد و متاسفانه به علت عدم تعهد پیمانکاران به صورت کامل عملیاتی نشد.

ثروتی که دور می‌ریزیم

عضو شورای شهر اهواز با بیان این که پسماند‌های شهری ، ثروتی نهفته و مغفول مانده در شهر اهواز است گفت: در حال حاضر پسماند‌های خشک این شهر به عنوان خوراک کارخانه‌های بازیافت به استان‌های دیگر اسال می‌شود.

سراج تعداد زباله گرد‌ها در شهر اهواز را حدود ۲۰۰۰ نفر اعلام کرد و گفت: در شرایط کرونا و کسادی بعضی مشاغل، ثروتی به نام زباله درسطح شهر وجود دارد که نیاز به جمع آوری دارد و این زحمت بر دوش زباله گردهاست ، اما این شیوه جمع آوری ، زیبنده شهر ما نیست.

وی گفت: ما باید به این سمت برویم که سرمایه گذار دولتی و غیر دولتی را در چرخه ارزش آفرینی پسماند جذب کنیم و با اشتغال ایجاد شده در این حوزه عملا برای زباله گرد‌ها شغلی مناسب و ایمن ایجاد کنیم.

وی تصریح کرد: شهرداری و سازمان پسماند شهر اهواز باید به سمت تکمیل چرخه تبدیل زباله به محصول نهایی پیش بروند.

وی مشارکت مردم در این مسیر را مهم دانست و گفت : اگر مردم بدانند تفکیک زباله ها‌ی خانگی می‌تواند برای ۲۰۰۰ نفر اشتغال ایجاد کند در این امر سهیم می‌شوند.

سراج خاطر نشان کرد : مذاکرات متعددی با استاندار خوزستان  ، اعضای شورای شهر و شهردار جدید اهواز برای جذب سرمایه گذار و راه اندازی کارخانه بازیافت برگزار شده است .

وی تصریح کرد : هم افزایی استانداری خوزستان ، بانک‌های استان ، سازمان صمت ، سازمان محیط زیست با مجموعه شهرداری می‌تواند، هدف مطلوبِ نگه داشتن ثروت پسماند در استان را رقم بزند و کمترین محصول آن ایجاد اشتغال است.

سراج در پایان یادآوری کرد: سود واقعی پسماند ، نصیب کارخانجات بازیافتی می‌شود که مواد اولیه را ارزان تهیه می‌کنند و محصول نهایی را با ارزش افزوده چند برابری به فروش می‌رسانند.

گردش مالی طلای کثیف ، چندین هزار میلیارد برآورد شده است

در حال حاضر ۵۸ هزار تن پسماند در سراسر کشور تولید می‌شود که در بهترین حالت تنها ۱۷ درصد آن پردازش می‌شود.

طبق نتیجه یک پژوهش ، گردش مالی تجارت زباله در ایران چندین هزار میلیارد تومان برآورد شده که ۷۰ درصد این میزان سهم جمع آوری غیر رسمی پسماند (توسط زباله گردان) است.

به گفته مدیر کل محیط زیست خوزستان ۷۰ درصد اخطاریه‌های قضایی محیط زیست، مربوط به پسماند‌های شهری است و بیش از ۸۵ درصد زباله‌های خوزستان به صورت غیر بهداشتی دفع ، سوزانده یا در محیط رها سازی می‌شوند.

در حالیکه ظرفیت فرآوری زباله‌های الکترونیکی ، پارچه‌ای ، چوبی ، تایر ( لاستیک ماشین ) ، آهن و زباله‌های صنعتی (روغن سوخته، لجن نفتی) در سایر کشور‌ها فراهم شده است و تنها برای صادرات این پسماند‌ها نیاز به بازاریابی داریم .

راهکار‌های حل معضل پسماند شهر اهواز

_ جسارت مدیریتی برای ایجاد تحول در مدیریت پسماند شهری

_ اتمام و پیاده سازی طرح جامع مدیریت پسماند

_ تسریع در تکمیل سلول شماره ۲ سایت صفیره و راه اندازی کارخانه پردازش

_ تامین اعتبار و جذب سرمایه گذاردولتی و غیر دولتی برای راه اندازی کارخانه‌های بازیافت

_ بازاریابی برای صادرات زباله به سایر کشور‌ها (خوزستان ظرفیت صادرات زباله‌های صنعتی را دارد)

_ نظارت دقیق بر پیمانکارانی که زباله گرد‌ها را به کار گرفته اند

_ ساماندهی زباله گرد‌ها و حمایت بهزیستی و آموزش و پرورش از دانش آموزان جامانده از تحصیل

_ طراحی سامانه‌هایی (اپلیکیشن) که زباله‌های تفکیک شده از درب منازل تحویل گرفته شود

_ آموزش کودکان از طریق مدارس در امر بازیافت و دوستداری محیط زیست

_ در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی برای شهروندانی که در تفکیک زباله مشارکت دارند

_ اصلاح قوانین و به کارگیری اهرم‌های بازدارنده و برطرف کردن خلا‌های قانونی دربرخورد با متخلفین (افزایش مجازات جایگزین)