کار دولت سیزدهم برای فاضلاب اهواز، معادل اقدامات ۱۰ دولت قبل

“باران، اهواز، آبگرفتگی” سه کلمه‌ای است که پس از هر بارش در اهواز، کنار یکدیگر تیتر رسانه‌های مختلف ملی و بین المللی می‌شود. هنوز بحران سیل فروردین ۹۸ از ذهن اهوازی‌ها و مردم ایران محو نشده است، سالی که “سیل” تنها سین سفره هفت سین آغاز سال آن بود. سِیلی که ۱۲۵ هزار میلیارد ریال به زیرساخت‌های خوزستان خسارت وارد کرد و از دل آن، اَبرمعضلی به نام شبکه فاضلاب اهواز که سال‌ها به جان این شهر افتاده، بار دیگر سر باز زد و به موضوعی ملی تبدیل شد. شبکه فاضلابی که تا آن زمان تنها حدود ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشت و نیمی از همان نیز به دلیل خُردگی لوله‌های بتنی به کار رفته، با ریزش و بالازدگی فاضلاب مواجه بود؛ این یعنی در عمل تنها ۱۵ درصد شبکه فاضلاب کلانشهر اهواز در مدار بود.

فروکش کردن سیل فروردین ۹۸ و تخلیه آب از برخی مناطق شهری اهواز با وجود بسیج تمام امکانات موجود در خوزستان و کشور و اعزام نیروهای جهادی از استان‌های مختلف به خوزستان تا اوایل اردیبهشت ماه ادامه داشت و این موجب شد تا دولت وقت (دولت دوازدهم) تصمیمی کبرا برای علاج بخشی فاضلاب اهواز در ۲۰۰ نقطه بحرانی و فوق بحرانی شامل ۲۰ کیلومتر احداث و تعویض شبکه و همچنین اصلاح شبکه فاضلاب در ۸۰ خیابان با بیشترین آبگرفتگی اتخاذ و اجرا کند، که در عمل این تصمیم کبرا با تزریق قطره چکانی اعتبارات مورد نیاز، به اجرایی صغرا در دولت دوازدهم ختم شد. حالا بارندگی‌های پرقدرت روزهای اخیر در اهواز فرصتی برای سنجش عملکرد دولت سیزدهم در این زمینه فراهم کرده است.

صبح جمعه پنجم شهریور ۱۴۰۰، یعنی کمتر از ۴۸ ساعت پس از رای اعتماد مجلس به کابینه دولت سیزدهم، هواپیمای حامل آیت الله رییسی و تعدادی از وزیران وی در فرودگاه بین المللی شهید حاج قاسم سلیمانی اهواز به زمین نشست. سفری از پیش اعلام نشده که خوزستان را به نخستین مقصد سفرهای استانی رییس جمهور دولت سیزدهم تبدیل کرد. آیت الله رییسی پس از برگزاری نشست با مدیران آب و فاضلاب خوزستان و بررسی چالش‌های فاضلاب اهواز با حضور در یکی از کارگاه‌های شبکه فاضلاب اهواز دستور تکمیل فاضلاب این شهر را صادر کرد تا تکمیل شبکه فاضلاب اهواز نخستین وعده آیت الله رییسی در قامت رییس جمهور نام بگیرد.

روند احداث شبکه فاضلاب اهواز، پنج سال پس از پایان جنگ تحمیلی و انجام مطالعات از سال ۱۳۷۲ در این کلانشهر آغاز و تا اواسط سال ۱۴۰۰ یعنی پس از حدود ۲۸ سال از آغاز عملیات اجرایی آن تنها ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است که نیمی از شبکه اجرا شده نیز به دلیل به کارگیری لوله‌های بتنی باکیفیت نامناسب، دچار شکستگی‌های متعدد؛ خود عامل بالازدگی فاضلاب در خانه‌ها، معابر و مناطق مختلف کلانشهر اهواز بود.

شکستگی‌های متعدد در همان مقدار شبکه فاضلاب اجرا شده در اهواز موجب شد تا خرداد ۱۴۰۰ و در شرایطی که خبری از بارندگی نیز نبود، ۶۰۰ نقطه کلانشهر اهواز دچار بالازدگی فاضلاب شود که این نشان از وضعیت فوق بحرانی زیرساختی در اهواز داشت.

آب گرفتگی پس از هر بارش باران، اختلاط آب و فاضلاب و بروز بیماری‌های مختلف، بالازدگی فاضلاب در خیابان‌ها و منازل و مرگ کودکان بر اثر سقوط در کانال‌های روباز فاضلاب تنها بخشی از مصائب اهواز حول اَبَرمعضلی به نام “فاضلاب” بود.

سفر آیت الله رییسی به خوزستان آن هم در همان ساعت‌های ابتدایی تشکیل کابینه دولت سیزدهم تنها به همان شهریور ۱۴۰۰ ختم نشد و رییس دولت سیزدهم پس از آن نیز هفت سفر دیگر به خوزستان برای پیگیری مصوبه‌ها، افتتاح طرح‌ها و دیدارهای مردمی داشته است تا با تدابیر دولت مردمی بار دیگر امید به دیار زرخیر خوزستان باز گردد.

تا اینجای کار با وجود اینکه هنوز ۴۰ درصد تا تکمیل کل شبکه فاضلاب اهواز فاصله وجود دارد کاری که دولت سیزدهم برای فاضلاب اهواز تنها طی ۲ سال انجام داده معادل ۱۰ دولت گذشته است. تا پیش از روی کار آمدن دولت تنها حدود ۱۵ جبهه کاری برای اصلاح شبکه فاضلاب در اهواز فعال بود که با روی کار امدن دولت مردمی آیت الله رییسی این جبهه‌های کاری به ۱۵۰ افزایش یافت. تخصیص بیش از ۲۵ هزار میلیارد ریال اعتبار، ورود تمام قامت قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا، استفاده از فناوری‌های پیشرفته از جمله حفاری به روش میکروتونلینگ و همچنین فعالیت دهها پیمانکار در اهواز، این کلانشهر را به کارگاه بزرگ طرح‌های آب و فاضلاب کشور تبدیل کرد و موجب شد تا پیشرفت فیزیکی این شبکه از ۳۰ درصد تا پیش از روی کار آمدن دولت سیزدهم به ۶۰ درصد کنونی ارتقا یابد که این روند همچنان با سرعت ادامه دارد.

محک شبکه فاضلاب اهواز با آورد ۱۰ میلیون مترمکعبی باران

پیش بینی ورود ۲ سامانه بارشی پر قدرت طی هفته‌های اخیر موجب شد تا اداره کل هواشناسی خوزستان در ۲۶ اسفند ۱۴۰۲ و چهارم فروردین ۱۴۰۳ با صدور ۲ اطلاعیه نسبت به بارش‌های شدید بیش از ۱۰۰ میلی متر در خوزستان هشدار سطح قرمز صادر کند. ستاد مدیریت بحران خوزستان و تمام شهرستان‌ها در حالت آماده باش، مرخضی مدیران لغو، تیم‌های امداد و نجات در هوشیاری کامل و تمام تجهیزات و ماشین آلات در شرایط عملیاتی قرار گرفت.

بر اساس اعلام سازمان آب و برق خوزستان حجم آورد باران در فروردین ماه طی حدود یک ساعت بالغ بر ۱۰ میلیون مترمکعب بوده است و این در حالی است که پس از اجرای ۱۰۰ درصد شبکه فاضلاب اهواز، با تکمیل و وارد مدار قرار گرفتن طرح، این شبکه در حداکثر ظرفیت خود توان تخلیه ۷۰۰ هزار مترمکعب طی شبانه روز را خواهد داشت بنابراین در بارندگی‌هایی با این حجم بالا از آورد آب و در شرایطی که همچنان ۴۰ درصد شبکه فاضلاب اجرا نشده، انتظار اینکه معابر شهری اهواز دچار هیچگونه آبگرفتگی نشود دور از واقعیت است. با این وجود عملکرد انجلم شده در بارندگی‌های اخیر را می‌توان به دلیل کاهش نقاط آبگیر و کاهش زمان ماندگاری آب در معابر این کلانشهر را دستاوردی امیدبخش برای پایان این چالش اساسی در اهواز دانست.

اهواز، کلانشهری با بیشترین ایستگاه پمپاژ خاورمیانه

موقعیت خاص جغرافیایی، بالا بودن سطح آب، شیب تقریبا صفر شهر، ارتفاع کم تاسیسات شهری از رودخانه، اجرایی نشدن شبکه دفع آب‌های سطحی در بسیاری از مناطق شهری و همچنین جنس خاک شنی و روان اهواز موجب شده تا اهواز از نظر توپولوژی و زمین شناسی خاص‌ترین شهر ایران لقب بگیرد. موضوعی که موجب شده تا هدایت جریان آب سطحی ناشی از بارندگی و همچنین فاضلاب شهری به صورت خودکار و سقلی اتفاق نیفتد که برای تخلیه آب‌های سطحی و فاضلاب شهری نیاز به ایستگاه‌های متعدد پمپاژ در این کلانشهر باشد.

هم اکنون اهواز با حدود ۱۸۵ ایستگاه پمپاژ دارای بیشترین تعداد ایستگاه پمپاژ نه تنها در ایران بلکه در کل خاورمیانه است. به همین دلیل آماده به کار بودن ایستگاه‌های پمپاژ در زمان‌های بحرانی مانند بارش شدید باران عامل مهم در جلوگیری از آب گرفتگی معابر در اهواز است.

سرپرست آب و فاضلاب اهواز می‌گوید: “در سال‌های گذشته با هر بار بارندگی حدود ۳۰ پمپ در ایستگاه‌های پمپاژ سوخته و از مدار خارج می‌شد که از مدار خارج شدن این ایستگاه‌ها یکی از دلایل اصلی آب گرفتگی معابر اهواز در فصل بارندگی بود.”

فرزان عباسیان با اشاره به وجود ۱۸۶ ایستگاه پمپاژ در اهواز و به کارگیری ۴۰۰ پمپ در این ایستگاه‌ها می‌افزاید: ” تعمیر و بازسازی ایستگاه‌های پمپاژ، خرید و نصب پمپ‌های جدید، لایروبی ۲۵۰ کیلومتر از شبکه فاضلاب، بازسازی اساسی سه ایستگاه مهم فاضلاب در غرب اهواز از جمله اقدامات برای مواجه با بارش های سنگین اخیر بوده است”.

سرپرست آب و فاضلاب اهواز می‌افزاید: ” با توجه به شدت بارندگی، ظرفیت تخلیه برخی ایستگاه‌ها را از ۴۵۰ تا یک هزار و ۲۰۰ مترمکعب در ثانیه افزایش دادیم تا آب با فشار بیشتری تخلیه شود.”

وی ادامه می‌دهد: ” با اجرای کامل طرح فاضلاب اهواز شرایط دفع آب بهتر شده به گونه‌ای که ظرفیت تخلیه ایستگاه‌های پمپاژ و خطوط، ۵۰۰ هزار مترمکعب در شبانه روز خواهد بود. “

۱۰ میلیون مترمکعب، برآورد حجم آب بارش‌های فروردین ماه امسال اهواز آن هم طی یک ساعت است که این حجم معادل بارش یک ساله باران در برخی استانهای کشور است. بارش‌های پرقدرت در بازه زمانی اندک موجب آب گرفتگی در ۲۷ نقطه اهواز شد. بارندگی‌های یک ساعته پنجم فروردین ماه در اهواز به اندازه ۹۰ درصد بارش سالانه در یزد، ۶۷ درصد بارش سالانه در کرمان و ۷۰ درصد بارش سالانه در خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان بود.

محمد خانچی سخنگوی ستاد مدیریت بحران خوزستان از تخلیه آب در اکثر نقاط اهواز طی ۲۴ ساعت خبر داده و می‌افزاید: “عمده حجم آب گرفتگی‌ها در شهر در همان ساعت‌های اولیه پس از قطع بارش‌ها، برطرف شده و تنها مشکل ما در مناطق چهار، پنج و ۶ بود که با کار شبانه روزی و جهادی، آبگرفتگی این مناطق نیز در کمتر از ۴۸ ساعت برطرف شد”.

خانچی ادامه می‌دهد: ” اولویت ما جمع آوری آب‌های سطحی از خیابان‌ها بود تا آسیب به مردم و تردد وسایل نقلیه به حداقل کاهش یابد. تمام تیم‌های عملیاتی ما با استفاده از امکانات و تجهیزات در مناطق مختلف شهر حضور و در آمادگی کامل قرار داشتند و اقدامات لازم جهت جلوگیری از ورود آب به منازل انجام شد.”

پاچه های شلوارش را بالا داده است و با یک دست دشداشه سفید عربی اش را بالا گرفته است تا عبور از یک طرف خیابان به سمت دیگر لباسش در آب خیش نشود، می گوید: ” پیشرفت کرده ایم، سال های گذشته با این حجم از باران برای عبور از خیابان نیاز به قایق بود ولی الان آب گرفتگی وجود دارد ولی قابل مقایسه با قبل نیست.” اینها را غلامحسین ۶۵ ساله از اهالی بلوار معلم اهواز می گوید. او باران را رحمت الهی می داند و ادامه می دهد: “الان ۲ پسرم ۲ روز است در خیابان ها مشغول کمک به نیروهای امدادی برای تخلیه آب هستند”.

او ادامه می‌دهد: ” از شروع بارندگی ها خواب نداشتیم منتظر بودیم که هر لحظه مثل سال های قبل آب وارد خانه هایمان شود، با وجود اینکه کیسه های شن در ووردی خانه گذاشته بودیم ولی خوشخبتانه آب برخلاف سال های گذشته امسال وارد خانه ما نشد. انتظار از مسوولان دولت این است که به مرور آبگرفتگی‌ها کمتر شود”.

بارانی که روح همدلی را آبیاری کرد

بارش‌های اخیر خوزستان اگر چه موجب آب گرفتگی تعدادی از معابر اهواز برای چند ساعت شد ولی ورود گسترده نیروهای خدماتی، امدادی و جهادی صحنه‌هایی از اتحاد و همدلی را به نمایش گذاشت. حضور میدانی استاندار، نماینده ولی فقیه در خوزستان و سایر مسوولان از ایستگاه‌های پمپاژ و مناطق دچار آب گرفتگی، فعالیت ۲ هزار نیروی شهرداری اهواز، تلاش شبانه روزی آتش نشان، حفر کانال بزرگ ۴۳۵ متری برای دفع آبگرفتگی در منطقه اکباتان اهواز طی چند ساعت، نقش آفرینی گروه‌های جهادی و حضور موثر قرارگاه منطقه‌ای کربلای سپاه پاسداران و همچنین همراهی و همدلی مردم مناطق مختلف برای تخلیه هر چه سریعتر آب گرفتگی معابر و خیابان‌های اهواز جلوه‌ها زیبای همدلی در بارندگی اخیر است.

حجت الاسلام والمسلمین سید عبدالنبی موسوی‌فرد، نماینده ولی فقیه در خوزستان و امام‌جمعه اهواز با حضور در مناطق مختلف شهری، از روند خدمات رسانی به مناطق درگیر با آبگرفتگی بازدید کرد. وی در منطقه آبگرفته و کم برخوردار سپنتای اهواز می‌گوید: ” چالش‌های موجود مربوط به آبگرفتگی‌های ناشی از بارندگی شدید در اهواز باید به صورت کارشناسی مورد بررسی قرار گیرد. خدمات رسانی ‌به این مناطق باید با شتاب و به صورت منسجم انجام شود تا در قالب مدیریت جهادی، چالش‌های به وجود آمده برای مردم کمتر شود.”

رسانه‌ها سیاه‌نمایی نکنند

حجم انبوه تصاویر و بزرگنمایی رسانه‌های مختلف از آب گرفتگی‌های اهواز پس از هر بارندگی سناریوی تکراری تمام بارندگی‌ها در این کلانشهر است. رسالت خبری با سیاه نمایی رسانه‌ای متفاوت است و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان نیز با یادآوری آن ددر توصیه به رسانه‌ها می‌گوید: “رسانه‌های دغدغه‌مند و دلسوز علاوه بر اینکه فضای رسانه‌ای را برای خدمت‌رسانی آماده می‌کنند با رعایت اصول حرفه‌ای مانع از سیاه‌نمایی و نادیده گرفتن فعالیت دستگاه‌ها شوند.”

مجید منادی می‌افزاید: تمام دستگاه‌های خدمات رسان و سایر مجموعه‌های مرتبط پای کار بوده و به سرعت در حال تلاش برای رفع آب گرفتگی‌ها هستند و اطلاع رسانی به موقع اصحاب رسانه در واقع یک نوع کمک به مسئولان اجرایی و عملیاتی است و این رسالت خبرنگاران در زمان بروز بحران هاست.”

دفع آب‌های سطحی اهواز نیازمند طرحی بزرگتر

بر اساس شیوه نامه‌های قانونی شرکت آب فاضلاب متولی جمع آوری و تصفیه فاضلاب شهری و شهرداری‌ها متولی جمع آوری آب‌های سطحی ناشی از بارندگی هاست که کلانشهر اهواز در کنار عقب ماندگی در تکمیل شبکه فاضلاب، در جمع آوری آب‌های سطحی نیز به دلیل اجرا نشدن شبکه دفع اینگونه آب‌ها در اکثر مناطق این کلانشهر، با چالش مضاعف مواجه است. بر این اساس اهواز در کنار تلاش برای تکمیل شبکه فاضلاب، نیاز به کاری بزرگتر برای دفع آب‌های سطحی دارد که استاندار خوزستان با تاکید بر این نکته و اینکه اهواز به طرحی بزرگتر برای دفع آب‌های سطحی نیازمند است گفت: “اجرای طرح بهسازی و توسعه شبکه فاضلاب اهواز در دفع آبهای سطحی موثر است که برای شتاب گرفتن این طرح نیاز به تخصیص بودجه‌های لازم است. ۳۱۷ کیلومتر لوله گذاری در ۲ سال اخیر برای توسعه شبکه فاضلاب اهواز اجرا شد که این امر منجر به کاهش مدت آبگرفتگی‌ها در اهواز شد.”

علی اکبر حسینی محراب افزود: ” موضوع آب‌های سطحی و فاضلاب دو مقوله جداست؛ در برخی نقاط می‌شود فاضلاب و آب‌های سطحی را به صورت ترکیبی دفع کرد اما باید تمام توان خود را برای دفع آبهای سطحی بگذاریم و شهرداری در این خصوص مسئولیت دارد. باید حتما برنامه‌ریزی لازم برای جمع‌‍‌آوری آب‌های سطحی با ایجاد زیرساخت‌های لازم به شکل‌های مدرن، سنتی و ترکیبی انجام شود.”

وی عنوان کرد: “در بارش اخیر نزدیک به ۱۰ میلیون متر مکعب آب باران در اهواز ریزش داشتیم که طبعا تخلیه آن نیاز به زمان دارد، برخی مناطق دچار آبگرفتگی شدند که با کمک آبفا، شهرداری و بسیج امکانات، آبگرفتگی‌ها تخلیه شدند.”

اهواز امیدوار به آینده

تلاش برای تکمیل ۷۰ درصد شبکه فاضلاب در سومین شهر بزرگ کشور از نظر وسعت آن هم طی سه سال، کار بزرگی است که دولت نیمی از این وعده را تا کنون محقق کرده است و تکمیل این طرح می تواند مشکل فاضلاب و بخشی از دفع آب های سطحی را برطرف کند ولی با توجه به اینکه حداکثر ظرفیت شبکه فاضلاب اهواز ۵۰۰ هزار مترمکعب در شبانه روز است و تجربه بارش پرحجم باران در بازه چند ساعته در این کلانشهر نشان می دهد که تکمیل شبکه فاضلاب اگر چه مشکل فاضلاب اهواز را برای همیشه رفع می کند ولی به تنهایی نمی تواند مشکل آب گرفتگی معابر اهواز در فصل باران را یک تنه حل کند و نیاز به کمک به شهرداری برای تعریف و اجرای شبکه دفع آب های سطحی نیز ضرورت دارد.

توقع به صفر رسیدن مشکل ۳۰ ساله فاضلاب و آب گرفتگی معابر اهواز تنها پس از ۲ سال فعالیت دولت سیزدهم دور از واقعیت است ولی آنچه می توان گفت اینکه عملکرد دولت سیزدهم برای تکمیل فاضلاب اهواز نوید دهنده روزهای خوب برای این کلانشهر و همچنین استان خوزستان است.

منبع ایرنا